بیماری زردی چیست
بیماری زردی، که به آن یرقان نیز گفته می‌شود، حالتی است که در آن رنگ پوست و سفیدی چشم‌ها به رنگ زرد در می‌آید. این رنگ‌آمیزی ناشی از تجمع بیش از حد بیلی‌روبین در خون است. بیلی‌روبین یک ماده زرد رنگ است که به طور طبیعی هنگام تجزیه گلبول‌های قرمز خون تولید می‌شود.
علت‌های اصلی زردی:
1. زردی پیش‌کبدی: این نوع زردی ناشی از افزایش تولید بیلی‌روبین قبل از ورود به کبد است. برخی از علل این نوع زردی عبارتند از:
– بیماری‌هایی که باعث افزایش تخریب گلبول‌های قرمز می‌شوند (همولیز).
– برخی اختلالات ژنتیکی.
2. زردی کبدی: این نوع زردی به دلیل اختلال در عملکرد کبد رخ می‌دهد. برخی از علل شامل:
– هپاتیت
– سیروز کبدی
– بیماری‌های متابولیک کبد
3. زردی پس‌کبدی: این نوع زردی به دلیل مشکلاتی در دفع بیلی‌روبین از کبد به روده بزرگ ایجاد می‌شود. علل شایع آن عبارتند از:
– سنگ‌های صفراوی
– تومورهایی که مجاری صفراوی را مسدود می‌کنند
– التهاب پانکراس
علائم زردی:
– زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها
– ادرار تیره
– مدفوع کم‌رنگ
– خستگی
– خارش پوست
– درد شکم
درمان زردی:
درمان زردی به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد. بنابراین، ابتدا باید علت اصلی شناسایی شود. درمان‌ها ممکن است شامل داروهای ضد ویروسی، داروهای ضد التهاب، جراحی برای برداشتن موانع در مجاری صفراوی، یا درمان‌های پشتیبانی برای بهبود عملکرد کبد باشد. در برخی موارد، ممکن است نیاز به پیوند کبد باشد.
برای تشخیص دقیق و درمان مناسب، مراجعه به پزشک و انجام آزمایش‌های تخصصی ضروری است.
بیماری زردی
روش های درمان بیماری زردی
درمان بیماری زردی (یرقان) بستگی به علت اصلی زمینه‌ای که منجر به افزایش سطح بیلی‌روبین در خون شده است، دارد. در اینجا به برخی از روش‌های درمانی برای انواع مختلف زردی اشاره می‌کنم:
زردی پیش‌کبدی
– درمان همولیز: اگر زردی ناشی از تخریب بیش از حد گلبول‌های قرمز باشد (همولیز)، درمان‌ها ممکن است شامل داروهایی برای کاهش این فرآیند و در موارد شدید، تعویض خون باشد.
زردی کبدی
– درمان بیماری‌های کبدی: در صورتی که زردی به دلیل بیماری‌هایی مانند هپاتیت یا سیروز کبدی باشد، درمان ممکن است شامل داروهای ضد ویروسی، داروهای محافظ کبد و در موارد حاد، پیوند کبد باشد.
– مدیریت الکل و داروها: کاهش مصرف الکل و اجتناب از داروهایی که به کبد آسیب می‌رسانند نیز بخشی از درمان است.
زردی پس‌کبدی
– درمان موانع مجاری صفراوی: اگر زردی به دلیل انسداد مجاری صفراوی باشد (مانند سنگ صفراوی یا تومورها)، درمان‌ها می‌تواند شامل جراحی برای برداشتن انسداد یا استفاده از روش‌های غیرتهاجمی مانند ERCP (اندوسکوپی رتروگراد کولانژیوپانکراتوگرافی) برای برداشتن سنگ‌ها باشد.
درمان عمومی و پشتیبانی
– مدیریت علائم: داروهایی برای کاهش خارش پوست، مدیریت درد و سایر علائم مرتبط ممکن است تجویز شود.
– رژیم غذایی: در برخی موارد، ممکن است توصیه شود که رژیم غذایی کم چرب و غنی از ویتامین‌ها داشته باشید تا به بهبود عملکرد کبد کمک کند.
– نظارت پزشکی: نظارت منظم توسط پزشک برای ارزیابی وضعیت کبد و تنظیم درمان‌ها بر اساس پاسخ بیمار به درمان‌های اولیه.
پیگیری دقیق و منظم با پزشک و تشخیص به موقع علت زردی برای انتخاب بهترین روش درمانی و جلوگیری از پیشرفت بیماری ضروریاست.
روش های تشخیص بیماری زردی
تشخیص بیماری زردی یا یرقان اغلب با ارزیابی بالینی آغاز می‌شود و سپس با آزمایش‌های تخصصی تایید می‌گردد. در زیر به برخی از روش‌های اصلی تشخیصی اشاره می‌کنم:
1. ارزیابی بالینی
– معاینه فیزیکی: پزشک معمولاً پوست و سفیدی چشم‌ها را برای بررسی وجود زردی معاینه می‌کند. همچنین ممکن است به دنبال نشانه‌هایی از بزرگ شدن کبد یا طحال باشد.
2. آزمایش‌های خون
– آزمایش کامل خون (CBC): برای ارزیابی تعداد و سلامت گلبول‌های قرمز.
– آزمایش کارکرد کبد: این آزمایش‌ها سطوح آنزیم‌های کبدی، بیلی‌روبین و سایر مواد مرتبط با عملکرد کبد را اندازه‌گیری می‌کنند.
– سطح بیلی‌روبین: اندازه‌گیری مستقیم و غیرمستقیم بیلی‌روبین برای تعیین نوع زردی و علت آن مفید است.
3. اولتراسوند
– سونوگرافی شکم: برای بررسی وضعیت کبد، طحال، مجاری صفراوی و پانکراس. این تکنیک می‌تواند به شناسایی سنگ‌های صفراوی یا مشکلات ساختاری در اندام‌ها کمک کند.
4. سایر تصویربرداری‌ها
– CT اسکن یا MRI: برای تصویربرداری دقیق‌تر از کبد و مجاری صفراوی، به خصوص اگر سونوگرافی نتواند دید کافی فراهم کند.
5. بررسی های تخصصی دیگر
– اندوسکوپی رتروگراد کولانژیوپانکراتوگرافی (ERCP): این روش برای بررسی مجاری صفراوی و پانکراس استفاده می‌شود و می‌تواند برای تشخیص انسداد‌ها مفید باشد.
– بیوپسی کبد: در مواردی که بیماری‌های کبدی مانند هپاتیت یا سیروز مشکوک باشند، انجام می‌شود.
6. بررسی‌های متابولیک و ژنتیکی
– آزمایش‌های متابولیک و ژنتیکی: برای تشخیص اختلالات متابولیک یا ژنتیکی که می‌توانند باعث زردی شوند، مانند بیماری که ممکن است در کشور ایران یافت شود و از نظر زهری بسیار خطرناک است، مار افعی است. در اینجا به دو نمونه از خطرناک‌ترین مارهای افعی که ممکن است در ایران یافت شوند، اشاره می‌کنم:
1. افعی لوتی (Echis carinatus): این مار که به افعی سجیل هم شناخته می‌شود، یکی از شایع‌ترین و خطرناک‌ترین مارهای زهری در ایران است و بیشتر در مناطق خشک و نیمه‌خشک جنوب و شرق کشور یافت می‌شود. زهر افعی لوتی می‌تواند باعث خونریزی داخلی، تخریب بافت‌ها و حتی مرگ شود.
2. افعی هالیس (Vipera lebetina): این مار که به نام افعی بلوط هم شناخته می‌شود، در مناطق مختلف ایران از جمله در شمال و غرب کشور یافت می‌شود. زهر این مار می‌تواند بسیار دردناک بوده و باعث التهاب شدید، آسیب به بافت‌ها و مشکلات خونریزی دهنده شود.
برای محافظت از خود در برابر گزش مار، توصیه می‌شود از پوشیدن کفش‌های محکم و شلوارهای ضخیم هنگام قدم زدن در مناطقی که مارها ممکن است وجود داشته باشند استفاده کنید، همیشه به مسیر خود توجه کنید و از دست زدن یا نزدیک شدن به مارها خودداری کنید. در صورت مواجهه با گزش مار، فوراً به دنبال کمک پزشکی بروید و سعی کنید از حرکت دادن قسمت گزیده شده خودداری کنید تا از پخش شدن زهر در بدن جلوگیری شود.
